Bài IV.4 - Xét nghiệm chẩn đoán KST

Thu thập, bảo quản phân để xét nghiệm tìm KST

Dặn BN: tránh thức ăn nhiều bã, chất xơ, nhiều dầu mỡ, quả có nhiều hạt nhỏ

Lấy bệnh phẩm: – Lọ đựng: khô, sạch – Không lấy phân lẫn với nước tiểu – Lượng: # 10g (đầu ngón tay trỏ)

Lấy vừa đủ

Thời gian xét nghiệm phân: – Trung bình: 12 – 24 giờ – Nghi ngờ nhiễm đơn bào (phân nhão hoặc có nhầy máu): trong vòng 30 phút, tối đa không quá 2 giờ – Để chủ động: dùng dung dịch cố định phân (Làm bất kỳ lúc nào)

Dung dịch cố định phân thường dùng:

F2AM: Formol, Phenol, Alcol, Xanh Methylene

Các kỹ thuật tìm ký sinh trùng trong phân

Những dạng KST thường gặp trong phân:

Giun: Trứng, ấu trùng, trưởng thành
Sán: trứng, đốt sán
Đơn bào: Thể hoạt động, bào nang, trứng nang

Các kỹ thuật tìm KST trong phân:

Xét nghiệm phân trực tiếp (soi phân): THƯỜNG DÙNG
Kỹ thuật tập trung KST trong phân
Kỹ thuật chuyên biệt
Kỹ thuật nhuộm mẫu phân
Cấy phân

Xét nghiệm phân trực tiếp

Chuẩn bị tiêu bản phân:

Lượng phân cỡ 1 que diêm
Coi ở vật kính x4, x10, theo hình ziczac, nghi ngờ → x40
Tiêu bản đạt: dày vừa phải, không bọt khí (nhìn chữ ghi bên dưới lam)
Quan sát dưới kính hiển vi

Kỹ thuật tập trung KST trong phân

Nhiều phân → tăng khả năng phát hiện KST (tuỳ từng loại giun mà đẻ ít hay nhiều)

Mục đích: tách KST khỏi các chất cặn

2 cách: – Làm nổi: dùng dd có tỷ trọng cao hơn (NaCl bão hoà) → KST, trứng nổi lên – Làm lắng: trọng lực hoặc ly tâm → KST + cặn: lắng ở đáy

Kỹ thuật chuyên biệt

Chuyên biệt cho 1 loài

Kỹ thuật Graham: Dùng băng dính thu thập trứng giun kim (ruột già), trứng sán dải ở nếp nhăn hậu môn vào sáng sớm

Sán dải bò: có thể bò ra ngoài, nhột nhột cái rụng ra xơ mít → gần như chắc → Kỹ thuật Graham tìm trứng sán dải

Kỹ thuật Baermann: giúp tìm ấu trùng giun lươn. Dựa vào đặc tính: ấu trùng giun lươn có ái tính với nhiệt độ và ẩm độ (giun lươn đẻ ít → soi khó thấy, 100gr phân) → cồng kềnh, ít dùng

Kỹ thuật nhuộm mẫu phân

Nhận dạng đơn bào

Quan sát với vật kính dầu

Các phương pháp nhuộm: – Nhuộm Trichome: – Nhuộm Haematoxylin sắt: – Nhuộm Ziehl-Neelsen cải tiến: thường dùng để nhận dạng Cryptosporidium sp

Kỹ thuật cấy phân

Cần thiết để phát hiện nhiễm nhẹ giun móc, giun lươn, định danh KST (trứng nhanh lên)

Không dùng để phát hiện nhiễm nhẹ giun đũa và giun tóc vì:

Trứng dễ phân biệt, lại khó cấy, khó lên
Trứng số lượng lớn

Các kỹ thuật cấy phân:

Cấy qua giấy lọc Harada-Mori: phết phân lên giấy thấm rồi nhúng vào nước. Ấu trùng phát triển → rớt xuống nước
Cấy trong hộp Petri: AT di chuyển trên bề mặt thạch, mang theo vi khuẩn → tạo thành các đường mờ đục → có ấu trùng giun

Kỹ thuật xét nghiệm máu tìm KST sốt rét

Chuẩn bị tiêu bản máu:

– Máu ở đầu ngón tay hoặc máu tĩnh mạch – Làn máu mỏng: hồng cầu nguyên vẹn, dễ nhận dạng KST, dễ bị (-) giả (như mình hay làm) – Giọt máu dày: tập trung nhiều KST nhưng hồng cầu bị phá vỡ, khó nhận dạng KST (di hình tròn, lan rộng)

⇒ Làm cả làn mỏng và làn dày

Chuẩn bị tiêu bản máu: mỏng và dày

Nhuộm tiêu bản máu, 2 cách nhuộm phổ biến: